İLK YARDIM

 İnsan vücudu, dünya üzerindeki en karmaşık ve gelişmiş sistemlerden biridir. Beyin adı verilen organın emir, komuta ve kontrolünde işlevlerini yerine getirir. Fakat çok çeşitli nedenlerden dolayı, faaliyetlerinden bazılarını veya birçoğunu yerine getiremeyecek durumda kalabilir, zarar görebilir. Bu zararlar büyük bir yelpaze teşkil ederler ve bu yelpaze, vücudun kendi kendini tamir edebileceği sıyrıklar veya derin olmayan kesikler gibi zararlardan müdahaleye gerek kalabilecek hastalıklara ve en sonunda vücudun bütün faaliyetlerini durdurabileceği pozisyona kadar genişler. Günümüz tıp bilimi ve teknolojisi, oluşabilecek bir çok zararı ve hastalığı tedavi edebilecek durumda olmasına rağmen, bilinmeyenlerden ve insan fizyolojisinin karmaşıklığından dolayı bazı hastalıklara da henüz çözüm bulamamıştır. Yelpazenin kötü tarafına doğru yaklaşıldıkça, zarar gören insanlara yardım etmede zaman ve uzmanlık önem kazanır. Ciddi hastalıklara ve problemlere müdahale, gerekli malzemenin ve uzman kişilerin bulunduğu tıbbi merkezlerde yapılır. Fakat problem meydana geldiği andan tıbbi merkeze ulaşılana yada problem tedavi edilene kadar geçen sürede hastaya hemen müdahale edilmesi ve kontrol altında tutulması çok önemlidir. İşte bu süre içinde yapılabilecek bir takım prosedürlere İLK YARDIM denir.  

İlk yardımda ana amaç, hastanın işlevini yitirmiş bazı hayati fonksiyonlarını tekrar çalıştırabilmek, çalıştırılamıyorsa bunları suni olarak teşkil etmek ve daha kötü bir duruma düşmesini engellemektir. Doğal olarak bütün bunların sağlanabilmesi için bir eğitim gerekmektedir. Günümüzde insanların genel bir ilk yardım eğitimi almaları şiddetle tavsiye edilmekte, hatta bazı iş kollarında zorunlu tutulmaktadır. Aksi takdirde bilinçsizce yapılan bir çok şey hastaya daha da zarar verecektir. Karada yaşamaya adapte olduğumuzdan dolayı sualtı dünyasında bulunmak, insan için doğal olmayan bir olaydır. Bir takım fazladan teknolojik aletleri kullanmadan kısıtlı derinliklerde, kısa süreler belki kalabiliriz ama orada devamlı yaşayamayız. Regülatörler ve tüpler gibi teknolojik aletler kullanılsa dahi, belki derinlikler ve zaman biraz daha artırılabilir, fakat yine de devamlı yaşam şu an için imkansızdır. Çünkü sualtı, karadan daha değişik bir ortamdır ve fiziksel kanunlar bu bize yabancı dünyada daha değişik işler. Bu da vücut fonksiyonlarımızı etkileyerek, hem psikolojik hem de fizyolojik problemlerin oluşmasına neden olur. Balıkadam olarak bizler, temel ilk yardım eğitiminin haricinde, sualtı fizyolojisi ve etkilerini iyice bilmeli ve bunların yaratabileceği problemler meydana gelirse doğru müdahalesini yapabilecek pozisyonda olmalıyız. Çünkü balıkadamlar tarafından tercih edilen iyi dalış bölgeleri ıssız yerler olabilir ve bir tıbbi merkeze ulaşmak veya yardımın oraya ulaşması zaman alabilir. Dalış ile ilgili hastalıkların ilk yardımı daha fazla bilgi ve malzemeyi içerir. Şiddetle tavsiye edilen bu eğitimi de almanızdır. Cankurtaran balıkadam olabilmek sadece ilk yardım bilgilerini değil, aynı zamanda sualtı tecrübesini ve yüksek kondisyonu da gerektirir. İlk yardımda zaman önemli bir faktör olduğundan dolayı, su üstü veya altında oluşabilecek problemlere acil olarak müdahale etmek hastanın durumu açısından büyük faydalar sağlayacaktır. Bu bölümde anlatılanların amacı ilk yardım eğitimi vermek değildir. Çünkü bu eğitim yetkili profesyonellerin kontrolü altında verilmeli ve uygulanmalıdır. Amaç, bu eğitimi almış olan insanlara yardımcı olmaya çalışmaktır.

Temel ilk yardım eğitimi alan kişiler “ilk yardım eğitimi al, hayat kurtar” tarzındaki sloganları ilk etapta yanlış algılamakta ve yardım ettikleri herkesi kurtarabileceklerini sanmaktadırlar. Halbuki kazazedenin problemine ve bu probleme ne kadar maruz kaldığına bağlı olarak mümkün olmayabilir de. Önemli olan, doğru reaksiyonu zamanında göstererek, kurtulabilecek insanlara yardım etmektir. Genel prensip, gerekli tıbbi yardım yapılana kadar, hastayı içinde bulunduğu problemden kurtarıp, ona daha iyi bir pozisyon yaratmak, eğer bu yapılamıyorsa en azından daha kötü bir duruma düşmesini engellemeye çalışmak olmalıdır.

İlk yardım yapan insanlar hata yapabilecekleri düşüncesiyle veya hastanın ölme riskinin olması dolayısıyla stres yaşarlar. Bu stres kurtarıcıyı kötü yönde etkiler. Eğitim, bilgi ve bunların unutulmaması için periyodik tekrarı, bu stresi minimuma indirir. İlk yardım yapılması gerekli bir durumda kurtarıcı, aşağıdaki faktörlere dikkat etmelidir: 

1-      İlk yardıma başlamadan önce hastaya yardım edebilecek daha yetkili birinin olup olmadığını öğrenmek, var ise ona asistanlık yapmak, yoksa hemen müdahaleye başlamak yerinde olacaktır.

2-      İlk yardımda zaman ve doğru müdahale en önemli iki konuyu oluşturur. Zaman kaybı veya yanlış müdahale hastayı daha kötü bir pozisyona sokabilir.

3-      Fiziksel sorunlar psikolojik problemleri de beraberinde getirir. Örneğin fiziksel olabilecek streslere müdahale edilmemesi, psikolojik streslerin oluşmasını sağlayabilir.

4-      Bütün yaralı insanlar, fiziksel olduğu kadar, duygusal yardıma da ihtiyaç duyarlar. Bu yüzden kurtarıcının davranışları, hastaya yardım da edebilir, zarar da verebilir.

5-      Hastaya yardım ederken, onun kendine yardım edildiğini bilmesi, endişesini azaltacak ve biraz daha rahatlamasını sağlayacaktır. Bu yüzden o kişiye yardım edebileceğinizi belirtmek ve yapılanları anlatmak çok faydalıdır.

6-      Şuuru yerinde olmayan hastaların bile bazen duyabildiği ve olanları anlamaya çalıştığı saptanmıştır. Bu yüzden ne olursa olsun, hastaya olumlu yaklaşmak ve davranmak, ayrıca  sizi duyabiliyormuş gibi onunla konuşmak önemlidir.

7-      İlk yardımda önemli olan hastaya yardım edebilmektir. Onu daha kötü duruma sokabilecek şeyler asla yapılmamalıdır. 

8-      Genellikle ilk yardım yapılan hasta, çok gerekliyse hareket ettirilmelidir (Hastanın yangın mahallinden veya sudan çıkarılması gibi).

9-      Bir hastalık veya kaza olayına yaklaşırken, kurtarıcı olarak kendinizi korumanız da önemlidir. Böyle of aylarda, elektrik kaçakları, kimyasal sızıntılar, oksijen yetersizliği gibi olabilecek problemlerden kendinizi sakınmalısınız.

10-   Hastaya yardım ederken koruyucu eldivenler ve koruyucu bariyerler kullanmak, AİDS veya sanlık gibi infeksiyöz hastalıklardan, sizi korur. Bu yüzden aşırı dikkatli olunmalı ve ilk yardım çantasında yukarıdaki malzemelerden muhakkak bulundurulmalıdır

11-   İlk yardım esnasında mümkün olduğu kadar çok bilginin toplanması (olayın nerede, nasıl, niçin ve ne zaman olduğu gibi) ve bunların yetkili mercilere iletilmesi gerekir. Ne kadar çok bilgi olursa işin uzmanları o kadar iyi yardım edebilirler.

12-   Dalışla ilgili kazaların Çoğunun ilk yardımında (dekomprasyon hastalığı, gaz embolisi, boğulmaya yakın hal vs.) saf oksijen kullanılması gerekirken, diğer ilk yardımlarda oksijen kullanılmamalıdır.

13-   İlk yardım çantasındaki ilaçların güncelliği ve malzemenin hijyeniği çok önemlidir. Sterilizasyonunu kaybetmiş malzeme ve kullanım zamanı geçmiş ilaçlar kontrol edilmeli ve değiştirilmelidir.

14-   Medikal problemler işaretler ve semptomlarla tarif edilir. İşaretler, kurtarıcının görebildiği, duyabildiği, hissedebildiği bulgulardır. Semptomlar ise hastanın hissettikleridir. Değerlendirmede, hastayla konuşarak (eğer konuşabiliyorsa) işaret ve semptomları bir arada kontrol etmelidir.

      15-   Kurtarıcı ilk yardıma, tıbbi bir merkeze gidene, daha yetkili biri gelene veya bu işi yapamayacak duruma düşene kadar devam etmelidir.

Kazayı oluşturacak nedenleri bilerek, bu nedenlerin gerçekleşmesini önlemek, kazaların oluşmamasını sağlayan en etkili yöntemdir. Bu nedenle balıkadamlar için emniyetli dalış kurallarına uymak önem arz eder. Genellikle dalışla ilgili kazaların oluşmasının nedeni, bu kurallara uymamaktan, kişisel hatalardan veya umursamazlıktan kaynaklanır.

İLK YARDIMDA ÖNCELİKLER

İlk yardım yapılması gerekli her hangi bir hastayla karşılaşıldığında, yapılacakların önceliği önem taşımaktadır. Aynı zamanda ilk yardım için gereken malzemelerin bulunması ve bu malzemeleri kurtarıcının kullanabilmesi için gerekli eğitimi almış olması gerekmektedir. İlk yapılması gereken şey hayatı tehlikeye sokucu fonksiyonların kontrol edilmesi ve gerekiyorsa hemen müdahale edilmesidir. Unutulmamalıdır ki bu gibi durumlarda zaman çok kritiktir ve doğru müdahale yapılmalıdır. Gecikmeler veya yanlış uygulamalar hastayı daha da kötü duruma sokar.  İlk olarak hayati fonksiyonların kontrolüne “ön değerlendirme” adı verilir. On değerlendirme sırasıyla aşağıdaki işlemleri içermektedir:

1-           Uyarma:    

Uyarmada hastanın omzuna vurularak yüksek sesle iyi olup olmadığı sorulmalıdır. Böylelikle hastanın kendinde olup olmadığı anlaşılabilir. Eğer hasta bilinçliyse ve konuşuyorsa bu işlemin yapılmasına gerek yoktur.

2-           Solunum yolunun açılması:

Hasta bilinçsizse solunum yolunun açılması gerekir. En iyi yöntemlerden bir tanesi çeneyi çene kemiğinden tutarak yukarıya doğru kaldırmak ve alma hafifçe bastırmaktır. Bilinçsiz hastada dil duruş pozisyonu itibarıyla soluk borusunu bloke edebilir. Başın pozisyonunu değiştirilmesi dilin geride kalmasını ve ciğerlere giden solunum yolunun açılmasını sağlayacaktır.

3-         Solunum kontrolü:

    Solunum yolu açıldıktan sonra görerek. hissedere ve dinleyerek hastanın nefes alıp almadığı kontrol edilmelidir. Nefes sesinin dinlenmesi. nefesin yüzde hissedilmesi ve akciğer hareketinin  gözlemlenmesi solunumun olup olmadığının tespitinde kullanılan metottur. Burnun önüne konan küçük bir aynanın üzerindeki buğulanmayı takip etmek de yardımcı olabilir. Hasta nefes almıyorsa derhal suni solunuma başlanmalıdır.

4-          Dolaşım (nabız) kontrolü:

 Solunumun ardından bilinçsiz bir hastanın nabzının düzenli olarak atıp atmadığı kontrol edilmelidir. Bu     işlem  5 ila 10 saniye boyunca boyun bölgesindeki karotid arterden veya kasıklardan yapılabilir. Eğer nabız yoksa suni somumla birlikte yapay dolaşım da kalp masajıyla sağlanmalıdır.

5- Kanama kontrolü:

             Hastanın nabzı atıyorsa ve nefes alıyorsa, ciddi kanamaların olup olmadığı araştırılmalı ve varsa kontrol altına alınmalıdır.

   6- Şok tedavisi:

         Nabzı atan ve nefes alan hastaya şok tedavisi uygulanmalıdır