YÖNELME (-E DURUMU)

Adın belirttiği kavrama yöneliş, dönme söz konusudur.

Genelde cümlede dolaylı tümleç olurlar.

    Örn:

                Sınıfa,okula, eve, yola…

Kullanımı: Cümlede belirttiği anlama göre D.T. veya B.T.

    Örn:

                Eve geldi. (yönelme-D.T.)

                Bugün okula gidecek. (yönelme-D.T.)

                Bugün yemek yemeye eve gidecek. (neden-B.T.)

                Bu iş yarına kalır. (zaman-B.T.)

                Annesini görmeye gitti. (neden-B.T.)

                BELİRTME (YÜKLEME, -İ  DURUMU)

Eylemden etkilenen varlığı bildirir.

Adı eyleme bağlar.

-i, -ı ve –u,-ü biçimindedir.

    Örn:

                Kitabı, evi. Okulu, çocuğu…

Kullanımı: Cümlede belirtili nesne görevini üstlenir.

    Örn:

                Üzümünü ye, bağını sorma.

                Onun da evi var.

Uyarı: adın –i durumu, 3. tekil kişi iyelik eki –i ile karıştırılmamalıdır.

    Örn:

                Evi yandı. (iyelik)           Evi gördü. (-i durumu)

                BULUNMA (KALMA,-DE DURUMU)

Adları eylemlere bağlar.

Eylemin yapıldığı yeri bildirirler.

    Örn.

                Adamı sokakta öldürdü.

Bir varlığın kaldığı, bulunduğu yeri, kişiyi belirtir.

    Örn:

                Kitaplar sıranın gözünde kaldı. (bulunduğu yer)

                Kalemim Ahmet’te duruyor. (bulunduğu kişi)

-de, -da, -te, -ta

Kullanımı: Sözcüğe D.T. , B.T. görevi verir.

    Örn.

                Okullar yine eylülde açılacak. (zaman-B.T.)

                Balıklar gemide yerini aldı. (yer-D.T.)

                Saat onda gelirim. (zaman-B.T.)

                Sizinle Ankara’da tanışmıştık. (yer-D.T.)

                Çamaşırları elde yıkıyormuş. (durum-(nasıl)-B.T.)

                ÇIKMA (UZAKLAŞMA, AYRILMA , -DEN DURUMU)    

    Sözcüğe cümlede çıkma, kaynaklanma, uzaklaşma anlamları yükler.

    Kullanımı: cümlede sözcüğe D.T.,B.T. görevini verir.

                Örn:

                        Okuldan bugün ayrıldım. (nereden-D.T.)

                        Davet için hazırlıklar dünden başladı. (zaman-Z.T.)

                        Taze sebzeyi tarladan alacaksın. (nerden-D.T.)

                        Bebek gürültüden uyuyamadı. (neden-B.T.)

    ÇOĞUL EKİ (-LAR, -LER)

Adları çoğul duruma getirirler.

Birden çok varlık anlatırlar.

Uyarı: yalnızca çoğul yapmaz, getirildikleri adlara değişik anlamlar katarlar.

    Örn:

                Aile anlamı: Ayşeler bize geldi.

                Soy sop: Türkler buralara da sahiptir.

                Abartma: Adamın dünyalar kadar malı vardı.

                Benzerlik: Şanlı tarihimiz Fatihlerle doludur. 

                Saygı: Müdür beyler henüz gelmedi.

    İYELİK EKLERİ (TAMLANAN):

Bir şeyin kime, neye ait olduğunu bildiren

Adları adlara bağlar.

    Örn:

                Baş-ı-m (1. tekil kişi iyelik)   el-i-n (2. kişi tekil iyelik)   kaş-ı (3. tekil kişi iyelik)

                Kafa-mız (1. çoğul kişi iyelik)    burun-u-nuz (2.çoğul kişi iyelik)   göz-leri (3. çoğul kişi iyelik)

Uyarı:3. tekil kişi iyelik eki (-i), belirtme durumu eki (-i) ile karıştırılmamalı.

    Örn:

                Kitabı bana yararlı olmadı. (onun kitabı)

                Kitabı verir misin? (neyi)

                        Bulmak için başına ONUN getirilir.

    Uyarı: -ları, -leri ile çoğul eki birbirine karıştırılmamalıdır.

                Örn:

                        Yavrular annelerini arıyorlardı.

    İLGİ EKİ (TAMLAYAN--İN, -IN, -ÜN, -UN)

Bir adı diğerine bağlar.

Belirtili ad tamlaması kurar.

    Örn:

                Bahçe-n-in kapısı  oda-n-ın penceresi

                On-un gibisi az bulunur.

                Bunlar-ın hepsi sen-in olsun.

                Senin evin nerede?

    EŞİTLİK (-CE, -CA; -ÇE, -ÇA)

Adlara cümlede değişik anlamlar yükler.

    Örn:

                Pikniğe ailece gittik. (birliktelik)

                Yıllarca onun yolunu gözledik. (çokluk)

                Bu konu bence böyle anlatılmalı. (-e görelik)

                Çocukça davranma. (benzerlik, gibilik)

                Boyca bizden uzundu. (bakımından)